Phun thuốc tồn lưu diệt côn trùng trong nhà đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dịch hại hiệu quả. Đây là phương pháp trực tiếp nhằm tiêu diệt côn trùng gây hại, ngăn chặn sự sinh sôi và lây lan của chúng, đồng thời bảo vệ sức khỏe cộng đồng và môi trường sống được các dịch vụ phun muỗi tại nhà ưu tiên sử dụng.
Các loại côn trùng thường gặp trong hộ gia đình Việt Nam:
- Muỗi: Muỗi Anopheles, muỗi Aedes aegypti (muỗi vằn), muỗi Culex
- Gián: Gián Đức, gián Mỹ, gián phương Đông
- Kiến: Kiến lửa, kiến đen, kiến hôi
- Ruồi: Ruồi nhà, ruồi nhặng, ruồi giấm
- Mối: Mối nhà, mối đất
- Bọ chét: Bọ chét người, bọ chét chó, bọ chét mèo
- Rệp: Rệp giường, rệp sáp
Quy trình phun thuốc tồn lưu diệt côn trùng trong nhà:
- Chuẩn bị trước khi phun: Thông báo cho cư dân, chuẩn bị nhà cửa, chuẩn bị thiết bị phun và hóa chất.
- Kỹ thuật phun: Phun tường, trần nhà, mái hiên và các khu vực khó tiếp cận.
- Thủ tục sau khi phun: Hướng dẫn cho chủ nhà, vệ sinh thiết bị, xử lý rác thải.
- Biện pháp phòng ngừa an toàn: Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân, xử lý hóa chất an toàn, quy trình xử lý sự cố.
Các phần tiếp theo sẽ trình bày chi tiết từng bước trong quy trình phun thuốc diệt côn trùng trong nhà.
Chuẩn bị trước khi phun thuốc diệt muỗi tồn lưu
Giai đoạn chuẩn bị kỹ lưỡng trước khi phun thuốc đóng vai trò then chốt để đảm bảo hiệu quả diệt côn trùng và an toàn cho cả người phun và cư dân.
Thông báo cho cư dân
Trước khi tiến hành phun thuốc, cần thông báo rõ ràng cho cư dân về kế hoạch phun thuốc. Điều này bao gồm:
- Cung cấp thông tin cụ thể về ngày giờ bắt đầu và kết thúc quá trình phun.
- Giải thích rõ ràng về loại côn trùng cần diệt trừ, tác hại của chúng và lợi ích của việc phun thuốc đối với sức khỏe cộng đồng.
- Hướng dẫn cư dân về cách bảo vệ bản thân và gia đình trong quá trình phun thuốc, bao gồm việc di chuyển đồ đạc, che chắn thực phẩm, và rời khỏi nhà trong thời gian phun.
- Yêu cầu cư dân hợp tác di dời đồ đạc, dọn dẹp nhà cửa, che chắn vật dụng, và tạo điều kiện thuận lợi cho nhân viên phun thuốc tiếp cận mọi khu vực trong nhà.
Ví dụ:
“Kính gửi quý cư dân,
Để phòng chống dịch sốt xuất huyết, chung cư chúng ta sẽ tiến hành phun thuốc diệt muỗi vào lúc 8 giờ sáng ngày [ngày] tháng [tháng] năm [năm].
Việc phun thuốc sẽ diễn ra trong khoảng [thời gian]. Trong thời gian này, đề nghị quý cư dân vui lòng di dời người và vật nuôi ra khỏi khu vực phun thuốc, che chắn kỹ lưỡng thực phẩm, đồ dùng nhà bếp, bể cá, và tạo điều kiện thuận lợi cho nhân viên phun thuốc.
Sau khi phun thuốc, quý cư dân nên mở cửa sổ thông thoáng ít nhất 30 phút trước khi quay trở lại nhà.
Rất mong nhận được sự hợp tác của quý cư dân. Xin chân thành cảm ơn!”
Chuẩn bị nhà cửa
Cư dân cần được hướng dẫn cụ thể về cách chuẩn bị nhà cửa trước khi phun thuốc:
- Thực phẩm và đồ dùng nhà bếp: Che đậy kín hoặc di chuyển ra khỏi khu vực phun thuốc.
- Nước uống: Đậy kín hoặc di chuyển các bình chứa nước uống.
- Đồ đạc: Che phủ bằng vải bạt hoặc nilon để tránh tiếp xúc trực tiếp với thuốc.
- Vật nuôi: Di chuyển vật nuôi ra khỏi khu vực phun thuốc.
- Dọn dẹp nhà cửa: Dọn dẹp các vật dụng không cần thiết, tạo không gian thông thoáng để thuốc phun được đều khắp.
Lưu ý:
- Đối với các hộ gia đình có trẻ nhỏ, người già, phụ nữ mang thai hoặc người mắc bệnh hô hấp, cần đặc biệt lưu ý về việc di chuyển ra khỏi khu vực phun thuốc và thời gian quay trở lại nhà sau khi phun.
- Cung cấp số điện thoại liên lạc để cư dân có thể giải đáp thắc mắc hoặc yêu cầu hỗ trợ.
Chuẩn bị thiết bị phun thuốc tồn lưu
Nhân viên phun thuốc cần kiểm tra kỹ lưỡng thiết bị phun tồn lưu trước khi phun:
- Tùy thuộc vào diện tích phun và loại côn trùng cần diệt trừ để lựa chọn loại bình phun phù hợp cho mục đích phun tồn lưu (bình phun đeo vai, bình phun áp lực.).
- Đảm bảo bình phun hoạt động tốt, không bị rò rỉ, vòi phun không bị tắc.
- Điều chỉnh béc phun để đảm bảo lượng thuốc phun ra đều và phù hợp.
- Mang đầy đủ thiết bị bảo hộ cá nhân như khẩu trang, kính bảo hộ, găng tay, quần áo bảo hộ…
Chuẩn bị dung dịch phun thuốc diệt côn trùng
Việc chuẩn bị dung dịch phun thuốc là một bước quan trọng trong quy trình phun thuốc tồn lưu trong nhà. Điều này đảm bảo rằng lượng hóa chất được pha đúng tỷ lệ, không gây hại cho con người và đạt hiệu quả tối đa trong việc diệt côn trùng. Dưới đây là các bước chi tiết để chuẩn bị dung dịch phun:
- Trước tiên, cần xác định loại hóa chất diệt côn trùng được khuyến nghị bởi WHO hoặc cơ quan chức năng. Ví dụ, Fendona 10SC, một loại thuốc diệt muỗi phổ biến tại Việt Nam, có chứa hoạt chất alpha-cypermethrin, được đánh giá cao về tính hiệu quả và độ an toàn.
- Mỗi loại hóa chất sẽ có tỷ lệ pha riêng biệt, tùy thuộc vào loại bề mặt cần phun và diện tích cần phủ. Với Fendona 10SC, tỷ lệ pha thường là 10ml dung dịch đậm đặc cho 1 lít nước. Đối với diện tích tường trung bình trong một ngôi nhà, 5-7 lít dung dịch có thể đủ để phun toàn bộ nhà.
- Các bước chuẩn bị:
- Đong đúng lượng thuốc dựa trên hướng dẫn của nhà sản xuất. Điều này có thể yêu cầu sử dụng cốc đong hoặc bơm tiêm để đảm bảo độ chính xác.
- Hãy chắc chắn rằng nước được sử dụng để pha thuốc là nước sạch, không chứa tạp chất hoặc các hóa chất khác có thể phản ứng với thuốc.
- Sau khi thêm nước và thuốc vào bình chứa, lắc hoặc khuấy đều để đảm bảo dung dịch phun có sự đồng nhất, không bị vón cục hoặc không đều.
Tips:
- Luôn kiểm tra hướng dẫn cụ thể trên nhãn thuốc để đảm bảo pha đúng tỷ lệ và không gây hại cho sức khỏe.
- Pha dung dịch đủ dùng trong ngày, tránh để dư lại vì dung dịch có thể mất tác dụng hoặc bị biến chất sau thời gian dài.
Kỹ thuật phun thuốc tồn lưu
Việc nắm vững kỹ thuật phun thuốc tồn lưu đúng cách là yếu tố quyết định đến hiệu quả diệt côn trùng và độ an toàn cho môi trường xung quanh. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về kỹ thuật phun thuốc tồn lưu cho từng khu vực trong nhà:
Quy trình phun thuốc diệt côn trùng
Bước 1: Kiểm tra phòng
- Chào hỏi chủ nhà và giải thích mục đích của việc phun thuốc.
- Xin phép vào phòng và kiểm tra tổng quan.
- Đảm bảo phòng đã được dọn dẹp hoặc đồ đạc nặng đã được di chuyển vào giữa phòng và che phủ bằng vải bạt.
- Kiểm tra các vật dụng treo tường đã được gỡ bỏ.
- Nếu có nhiều phòng, đảm bảo không có người ở trong các phòng khác.
- Kiểm tra tất cả các vật dụng chứa thức ăn và nước uống đã được di chuyển.
Bước 2: Mang bình phun đúng cách
- Nâng bình phun bằng dây đeo vai.
- Đặt dây đeo lên vai và bình dưới nách sao cho đồng hồ đo áp suất hiển thị rõ.
- Điều chỉnh dây đeo cho vừa vặn.
- Cầm vòi phun và cần phun bằng một tay.
- Vào phòng cần phun và đứng đối diện với cửa ra vào.
Bước 3: Giữ đúng khoảng cách và góc phun
- Đứng trước khu vực cần phun.
- Giữ khoảng cách trung bình 1m so với bề mặt cần phun.
- Giữ khoảng cách 45cm giữa đầu béc phun và bề mặt cần phun.
- Phun từ trên xuống dưới, di chuyển cần phun theo chiều ngang, chồng mí khoảng 5cm.
- Giữ động tác tay và khuỷu tay di chuyển nhịp nhàng.
- Đảm bảo cần phun di chuyển theo chiều dọc khi phun ở vị trí cao và thấp, và di chuyển theo chiều ngang khi phun ở vị trí giữa.
Bước 4: Phun cửa ra vào và cửa sổ
- Phun cả hai mặt đối với cửa sổ và cửa ra vào mở vào trong.
- Chỉ phun mặt trong đối với cửa ra vào mở ra ngoài.
- Phun khung cửa, bắt đầu từ góc dưới bên trái hoặc bên phải.
- Phun phần tường sau cánh cửa.
- Mở cửa để lấy ánh sáng sau khi phun xong.
Bước 5: Phun tường
- Bắt đầu từ mép khung cửa, phun theo chiều kim đồng hồ.
- Đảm bảo phun đều, chồng mí 5cm.
- Duy trì tốc độ phun vừa phải.
- Lắc bình phun thường xuyên và kiểm tra đồng hồ đo áp suất.
- Đảm bảo áp suất không giảm xuống dưới 172 kPa (25 psi) đối với bình phun không có van điều khiển dòng chảy (CFV).
Bước 6: Phun trần nhà
- Phun trần nhà sau khi đã phun xong tường.
- Áp dụng phương pháp tương tự như khi phun tường.
- Sử dụng ống nối dài nếu cần thiết.
- Đảm bảo áp suất ở mức 400 kPa (58 psi) trước khi phun trần đối với bình phun không có CFV, hoặc trên 200 kPa (29 psi) đối với bình phun có CFV.
- Đứng trước hướng phun để giảm thiểu tiếp xúc với thuốc.
- Phun theo chiều ngang từ điểm xa nhất trong phòng.
- Tránh tiếp xúc với thuốc bằng cách hướng cần phun ra xa người và đi lùi ra cửa.
- Đóng cửa phòng sau khi phun xong.
- Phun cửa từ bên ngoài.
Bước 7: Phun mái hiên và các khe hở
- Bắt đầu phun từ phía trên cửa ra vào.
- Di chuyển xung quanh nhà và phun mái hiên, cẩn thận tránh để thuốc rơi vào người.
- Đảm bảo chồng mí giữa tường và mái nhà.
- Phun xung quanh cửa sổ và lỗ thông gió sau khi phun xong mái hiên.
Bước 8: Phun các bề mặt khó tiếp cận và các công trình khác
- Phun tất cả các vị trí có thể là nơi trú ngụ của muỗi.
- Thay đổi tư thế khi cần thiết nhưng vẫn giữ đúng khoảng cách và tốc độ phun.
- Phun gầm giường, gầm tủ bằng cách sử dụng vòi phun dài hoặc cần phun cong.
- Phun các công trình phụ như nhà vệ sinh, chuồng gia cầm, chuồng thú.
- Di chuyển gia cầm và động vật ra khỏi khu vực phun trong vòng một ngày.
- Không phun bên trong nhà kho hoặc phòng chứa nông sản.
Bước 9: Hướng dẫn sau khi phun
- Khuyên chủ nhà ở bên ngoài cho đến khi tường và các bề mặt đã khô (khoảng 1 giờ).
- Thông báo về mùi thuốc có thể còn sót lại.
- Hướng dẫn chủ nhà quét dọn xác côn trùng và chôn hoặc đốt.
- Thông báo về kế hoạch phun tiếp theo (nếu có).
Bước 10: Ghi chép
- Đánh dấu nhà đã phun bằng sơn hoặc phấn.
- Cập nhật thông tin lên phiếu phun.
- Đánh dấu nhà, phòng bị khóa hoặc từ chối phun thuốc.
- Ghi lại thông tin về số lượng thuốc đã sử dụng.
Cách phun thuốc hiệu quả
Để đảm bảo hiệu quả tối đa trong việc phun thuốc tồn lưu, cần tuân thủ các bước phun đúng kỹ thuật và đảm bảo hóa chất được phân bố đồng đều trên tất cả các bề mặt mục tiêu.
- Bắt đầu từ những vị trí cao nhất: Khi phun, hãy bắt đầu từ trần nhà, các góc cao và dần dần di chuyển xuống dưới. Điều này giúp đảm bảo rằng các bề mặt không bị bỏ sót và dung dịch không nhỏ giọt xuống các khu vực đã phun trước đó.
- Phun theo hướng từ trong ra ngoài:
- Phun từ các góc xa nhất của phòng, sau đó di chuyển dần về phía cửa ra vào. Điều này giúp bạn không bỏ sót các khu vực và tránh tiếp xúc quá nhiều với dung dịch đã phun.
- Đảm bảo phun đều tất cả các bề mặt, bao gồm tường, trần nhà, cửa sổ, và các khu vực có độ ẩm cao như phòng tắm hoặc nhà bếp, vì đây là những nơi muỗi và côn trùng có xu hướng trú ẩn.
- Đảm bảo áp suất của bình xịt: Kiểm tra áp suất bình xịt trước và trong khi phun. Áp suất cần đủ mạnh để thuốc có thể phân tán đều, nhưng không quá mạnh để tránh lãng phí thuốc hoặc gây hư hại cho các bề mặt.
- Khoảng cách phun: Giữ khoảng cách khoảng 45-60 cm từ bề mặt cần phun. Điều này đảm bảo thuốc phun đều và không bị tập trung quá nhiều vào một chỗ, dẫn đến lãng phí hoặc hiệu quả không đồng đều.
Lưu ý:
- Cần kiên nhẫn và tỉ mỉ khi phun thuốc ở các khu vực khó tiếp cận.
- Kết hợp các phương pháp khác như bẫy dính, thuốc diệt côn trùng dạng bột để tăng hiệu quả diệt côn trùng.
Các tình huống cần lưu ý:
- Với những ngôi nhà có tường gỗ hoặc gạch, cần chọn loại thuốc phù hợp với bề mặt. Thuốc dạng bột hoặc dạng lỏng với độ bám tốt là lựa chọn lý tưởng.
- Nếu không thể di chuyển tất cả đồ đạc ra khỏi nhà, nên tập trung phun các bề mặt dễ tiếp xúc với côn trùng như các khu vực xung quanh cửa ra vào và cửa sổ.
Tips:
- Phun vào buổi sáng hoặc chiều mát, tránh phun trong điều kiện nắng gắt để hóa chất không bay hơi quá nhanh.
- Lặp lại phun sau 3-6 tháng, tùy thuộc vào loại hóa chất sử dụng và mức độ tái phát của côn trùng trong khu vực.
Quy trình sau khi phun thuốc tồn lưu
Sau khi hoàn thành việc phun thuốc diệt muỗi tồn lưu, cần thực hiện các bước sau để đảm bảo an toàn và hiệu quả kéo dài:
Hướng dẫn cho chủ nhà
- Hướng dẫn chủ nhà mở cửa sổ thông thoáng ít nhất 30 phút để thuốc bay hơi và khô. Thời gian chờ có thể thay đổi tùy thuộc vào loại thuốc và điều kiện thời tiết.
- Yêu cầu chủ nhà quét dọn và thu gom xác côn trùng chết, sau đó chôn hoặc đốt để tránh gây ô nhiễm môi trường.
- Thông báo cho chủ nhà về thời gian an toàn để quay trở lại nhà, các biện pháp phòng ngừa an toàn sau khi phun thuốc, và số điện thoại liên lạc để được hỗ trợ khi cần thiết.
Ví dụ:
“Quý vị vui lòng mở cửa sổ thông thoáng ít nhất 30 phút trước khi vào nhà. Sau đó, quét dọn và thu gom xác côn trùng chết, chôn hoặc đốt để đảm bảo vệ sinh.
Tránh tiếp xúc trực tiếp với bề mặt tường, sàn nhà trong vòng 2 giờ sau khi phun thuốc. Rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng trước khi ăn uống.
Nếu có bất kỳ thắc mắc hoặc cần hỗ trợ, quý vị vui lòng liên hệ số điện thoại [số điện thoại].”
Vệ sinh và bảo quản thiết bị
- Rửa ba lần: Rửa sạch bình phun bằng nước sạch ít nhất ba lần để loại bỏ hoàn toàn hóa chất còn sót lại.
- Vệ sinh béc phun và lưới lọc: Tháo rời và vệ sinh béc phun, lưới lọc để đảm bảo bình phun hoạt động tốt cho lần sử dụng tiếp theo.
- Bảo quản thiết bị: Bảo quản bình phun ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.
Lưu ý:
- Không đổ nước rửa bình phun ra môi trường, ao hồ, sông suối.
- Thường xuyên kiểm tra và bảo dưỡng thiết bị phun để đảm bảo hoạt động hiệu quả và an toàn.
Xử lý rác thải
- Thu gom và xử lý vỏ chai, lọ thuốc: Thu gom và xử lý vỏ chai, lọ thuốc theo đúng quy định, không vứt bừa bãi ra môi trường.
- Xử lý nước rửa bình phun: Xử lý nước rửa bình phun theo đúng quy định, có thể bằng cách đổ vào hố xí hoặc bể chứa chuyên dụng.
- Tuân thủ quy định: Tuân thủ các quy định về xử lý rác thải của địa phương.
Lưu ý:
- Phân loại rác thải đúng cách để thuận tiện cho việc xử lý.
- Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường trong quá trình xử lý rác thải.
Thực hiện đầy đủ các bước trong quy trình sau khi phun sẽ giúp đảm bảo an toàn cho môi trường và sức khỏe cộng đồng, đồng thời kéo dài hiệu quả của việc phun thuốc diệt côn trùng.
Biện pháp phòng ngừa an toàn
An toàn là yếu tố hàng đầu cần được đặt lên trên hết trong quá trình phun thuốc diệt côn trùng dưới dạng tồn lưu. Cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa an toàn sau để bảo vệ sức khỏe cho bản thân và cộng đồng.
Trang bị bảo hộ cá nhân
- Các loại trang bị bảo hộ: Tùy thuộc vào loại hóa chất sử dụng mà lựa chọn trang bị bảo hộ phù hợp, bao gồm:
- Khẩu trang: Ngăn ngừa hít phải hơi thuốc, bụi và các hạt hóa chất. Nên sử dụng khẩu trang chuyên dụng cho ngành phun thuốc, có khả năng lọc hơi hữu cơ.
- Kính bảo hộ: Bảo vệ mắt khỏi tiếp xúc với hóa chất.
- Găng tay: Sử dụng găng tay cao su hoặc nitrile để bảo vệ da tay.
- Ủng: Mang ủng cao su để bảo vệ chân và tránh trơn trượt.
- Quần áo bảo hộ: Mặc quần áo bảo hộ dài tay, chất liệu dày dặn, chống thấm nước để bảo vệ toàn thân.
- Mũ: Đội mũ rộng vành để che chắn đầu và mặt khỏi tia nắng và hóa chất.
- Sử dụng và bảo quản trang bị bảo hộ:
- Đảm bảo trang bị bảo hộ vừa vặn, không bị rách, hỏng.
- Vệ sinh sạch sẽ trang bị bảo hộ sau khi sử dụng.
- Bảo quản trang bị bảo hộ ở nơi khô ráo, thoáng mát.
Xử lý hóa chất an toàn
- Tránh tiếp xúc trực tiếp: Không để hóa chất tiếp xúc trực tiếp với da, mắt, miệng.
- Ngăn ngừa hít phải: Không hít phải hơi thuốc, bụi hóa chất.
- Bảo quản hóa chất: Bảo quản hóa chất ở nơi khô ráo, thoáng mát, xa nguồn nhiệt, thực phẩm, nước uống và tầm tay trẻ em.
- Không ăn uống, hút thuốc: Không ăn uống, hút thuốc trong quá trình pha chế và phun thuốc.
- Rửa tay sạch sẽ: Rửa tay kỹ bằng xà phòng và nước sạch sau khi tiếp xúc với hóa chất.
Xử lý sự cố
- Nhận biết dấu hiệu ngộ độc: Nắm rõ các dấu hiệu ngộ độc hóa chất như chóng mặt, buồn nôn, nôn mửa, khó thở, co giật…
- Sơ cứu ban đầu: Nếu có người bị ngộ độc, nhanh chóng đưa ra khỏi khu vực phun thuốc, cho thở oxy, nới lỏng quần áo, giữ ấm và đưa đến cơ sở y tế gần nhất.
- Thông tin liên lạc khẩn cấp: Lưu số điện thoại của trung tâm chống độc, bệnh viện, cơ quan chức năng để liên lạc khi cần thiết.
Lưu ý:
- Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng hóa chất.
- Tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn lao động.
- Tham gia các khóa đào tạo về an toàn hóa chất và phun thuốc diệt côn trùng.
Việc tuân thủ các biện pháp phòng ngừa an toàn sẽ giúp giảm thiểu tối đa rủi ro trong quá trình phun thuốc diệt côn trùng, góp phần bảo vệ sức khỏe cho bản thân, cộng đồng và môi trường.
