Cypermethrin là gì?
Cypermethrin là một loại thuốc trừ sâu tổng hợp thuộc nhóm pyrethroid, có tác dụng tiếp xúc và vị độc. Nó được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp và gia dụng để kiểm soát nhiều loại côn trùng gây hại như muỗi, ruồi, gián, kiến, mối, mọt, sâu bọ,…
Cơ chế hoạt động
Cypermethrin tác động lên hệ thần kinh của côn trùng, gây tê liệt và tử vong. Nó có khả năng xâm nhập nhanh qua lớp vỏ kitin của côn trùng và ức chế hoạt động của các kênh natri, dẫn đến sự rối loạn dẫn truyền xung thần kinh.
Ưu điểm
- Hiệu quả cao trên nhiều loại côn trùng
- Tác dụng nhanh và kéo dài
- Ít độc với động vật có vú
- Dễ phân hủy trong môi trường
- Có nhiều dạng chế phẩm phù hợp với nhiều mục đích sử dụng
Nhược điểm
- Độc với cá và các loài thủy sinh khác
- Có thể gây kích ứng da và mắt
- Cần phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn khi sử dụng
Các dạng chế phẩm và ứng dụng
Cypermethrin có nhiều dạng chế phẩm khác nhau như:
- Dung dịch đậm đặc (EC)
- Nhũ tương đậm đặc (EW)
- Bột thấm nước (WP)
- Hạt phân tán trong nước (WG)
- Thuốc xịt muỗi, kiến, gián,…
Cypermethrin được sử dụng để:
- Phòng trừ sâu bệnh hại trên cây trồng như lúa, ngô, đậu, rau, cây ăn quả,…
- Diệt côn trùng gây hại trong nhà như muỗi, ruồi, gián, kiến, mối,…
- Xử lý mối mọt gỗ trong công trình xây dựng
- Bảo vệ sức khỏe cộng đồng bằng cách kiểm soát các véc tơ truyền bệnh như muỗi
Lưu ý khi sử dụng
- Đọc kỹ nhãn mác sản phẩm trước khi sử dụng
- Mang đầy đủ đồ bảo hộ lao động khi pha chế và phun thuốc
- Không phun thuốc khi trời mưa hoặc có gió mạnh
- Không phun thuốc gần nguồn nước, khu vực nuôi trồng thủy sản
- Bảo quản thuốc nơi khô ráo, thoáng mát, xa tầm tay trẻ em và vật nuôi
Một số sản phẩm chứa Cypermethrin trên thị trường Việt Nam
- Sherpa 25EC
- Cyper 10EC
- Sumo 10EC
- Permecide 50EC
- Fendona 10SC
Giá cả
Giá của các sản phẩm chứa Cypermethrin dao động từ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng tùy thuộc vào dạng chế phẩm, nồng độ, dung tích và thương hiệu.
Độc tính của Cypermethrin
Đối với động vật
- Gián: Các tế bào não gián tiếp xúc với liều rất nhỏ cypermethrin (lên đến 0,02 microgam trên mỗi gam trọng lượng não) đã biểu hiện phản ứng của hệ thần kinh, dẫn đến tình trạng bồn chồn, mất phối hợp, suy nhược và tê liệt.
- Chuột: Khi tiếp xúc với liều nhỏ cypermethrin (0,3 đến 4,3 microgam/gam), chuột xuất hiện các triệu chứng như quằn quại, co giật và tiết nước bọt.
- Chuột cống: Khi tiếp xúc với cypermethrin, chuột cống cũng biểu hiện các triệu chứng tương tự như chuột, bao gồm run rẩy, co giật, quằn quại và tiết nước bọt, cũng như hành vi đào hang.
- Chuột lang: Cypermethrin có thể gây kích ứng da nhẹ ở chuột lang.
- Chuột sơ sinh: Chuột sơ sinh nhạy cảm hơn với cypermethrin so với chuột trưởng thành do các enzym gan phân hủy cypermethrin trong cơ thể chưa phát triển hoàn thiện.
Đối với con người
- Những người tiếp xúc hoặc làm việc với pyrethrin và pyrethroid (bao gồm cả cypermethrin) như nhân viên các dịch vụ diệt muỗi Đà Nẵng đôi khi có thể gặp các triệu chứng như ngứa ran, nóng rát, chóng mặt và ngứa.
Lưu ý: Các triệu chứng ngộ độc cypermethrin ở người và động vật phụ thuộc vào liều lượng, thời gian và tần suất tiếp xúc, cũng như tình trạng sức khỏe và các yếu tố môi trường khác.
Các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm
Trước khi được Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đăng ký, các loại thuốc trừ sâu phải trải qua các thử nghiệm trong phòng thí nghiệm để đánh giá tác động ngắn hạn và dài hạn đối với sức khỏe. Trong các thử nghiệm này, động vật thí nghiệm được cho ăn thuốc trừ sâu với liều cao để gây ra các tác động độc hại. Các thử nghiệm này giúp các nhà khoa học đánh giá các hóa chất này có thể ảnh hưởng như thế nào đến con người, động vật nuôi và động vật hoang dã trong trường hợp tiếp xúc quá mức. Khi các sản phẩm thuốc trừ sâu được sử dụng theo hướng dẫn trên nhãn, các tác động độc hại khó có thể xảy ra vì lượng thuốc trừ sâu mà con người và động vật có thể tiếp xúc thấp hơn nhiều so với liều lượng cho động vật thí nghiệm ăn.
Lưu ý: Mặc dù cypermethrin ít độc hơn so với các loại thuốc trừ sâu khác, nhưng vẫn cần phải thận trọng khi sử dụng và tuân thủ các hướng dẫn an toàn trên nhãn sản phẩm để tránh gây hại cho sức khỏe con người và môi trường.
Cypermethrin có bị phân hủy và đào thải khỏi cơ thể không?
Ở động vật
- Cả chuột đực và chuột cái đều bài tiết 50-65% cypermethrin qua nước tiểu trong vòng 48 giờ.
- 30% cypermethrin được bài tiết qua phân trong vòng 3 ngày.
Ở người
- Con người bài tiết cypermethrin nhanh chóng.
- Những người đàn ông tình nguyện uống liều thấp cypermethrin (0,25, 0,5, 1 hoặc 1,5 miligam trên mỗi kg trọng lượng cơ thể) trong dầu ngô đã bài tiết từ 49 đến 78% cypermethrin trong vòng 24 giờ.
- Các nghiên cứu này, cùng với kết quả từ các nghiên cứu trên động vật, chỉ ra rằng cypermethrin khó có thể tích tụ trong cơ thể.
Lưu ý: Cypermethrin được cơ thể động vật và con người chuyển hóa và đào thải tương đối nhanh chóng, giảm thiểu nguy cơ tích lũy lâu dài trong cơ thể. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là cypermethrin hoàn toàn vô hại và việc tiếp xúc quá mức vẫn có thể gây ra các tác động tiêu cực đến sức khỏe.
Cypermethrin có khả năng gây ung thư không?
Ở động vật
- Chuột được cho ăn liều cao cypermethrin (lên đến 1600 mg/kg) trong suốt vòng đời không phát triển ung thư (khối u ác tính).
- Tuy nhiên, một số con chuột cái đã phát triển các khối u phổi lành tính (không phải ung thư).
Ở người
- EPA đã phân loại cypermethrin là một chất có thể gây ung thư cho người (nhóm C) vì có bằng chứng hạn chế rằng nó gây ung thư ở động vật.
- Các nhà khoa học không có dữ liệu từ các nghiên cứu liên quan đến công việc, ngộ độc tai nạn hoặc dịch tễ học cho thấy liệu cypermethrin có khả năng gây ung thư ở người hay không.
Lưu ý: Mặc dù các nghiên cứu trên động vật cho thấy một số dấu hiệu về khả năng gây ung thư của cypermethrin, nhưng vẫn chưa có bằng chứng rõ ràng về tác động này ở người. EPA đã phân loại cypermethrin vào nhóm C (có thể gây ung thư cho người) dựa trên những bằng chứng hạn chế này.
Cypermethrin có gây ảnh hưởng đến sinh sản hoặc dị tật bẩm sinh không?
Ở động vật
- Các nghiên cứu về cypermethrin trên chuột không cho thấy bất kỳ tác động bất lợi nào đến sinh sản.
- Không có bằng chứng về dị tật bẩm sinh ở chuột.
Ở người
- Các nhà khoa học không có dữ liệu từ các nghiên cứu liên quan đến công việc, ngộ độc tai nạn hoặc dịch tễ học cho thấy liệu cypermethrin có khả năng gây ra các vấn đề sinh sản hoặc dị tật bẩm sinh ở người hay không.
Tóm lại: Mặc dù chưa có bằng chứng rõ ràng về tác động của cypermethrin đối với sinh sản và dị tật bẩm sinh ở người, nhưng vẫn cần thận trọng khi sử dụng, đặc biệt là đối với phụ nữ mang thai và cho con bú.
Cypermethrin trong môi trường
Phân hủy và tồn lưu
- Thời gian bán hủy trong đất: Trung bình khoảng 30 ngày, nhưng có thể dao động từ 2 đến 8 tuần.
- Phân hủy: Cypermethrin bị phân hủy nhanh chóng bởi các vi sinh vật trong đất.
- Di chuyển trong đất: Khả năng di chuyển cực kỳ thấp, ít có khả năng gây ô nhiễm nước ngầm do nó liên kết chặt chẽ với các hạt đất.
- Ổn định dưới ánh sáng mặt trời: Cypermethrin ổn định dưới ánh sáng mặt trời.
- Thời gian bán hủy trên lá: Trung bình khoảng 5 ngày.
Ảnh hưởng đến động vật hoang dã
- Cá: Cypermethrin có độc tính cao đối với cá.
- Một số sản phẩm dành cho nông nghiệp và thương mại ngoài trời chỉ được sử dụng bởi những người có chứng chỉ. Các sản phẩm này có các biện pháp phòng ngừa và hướng dẫn cụ thể để tránh ô nhiễm nước.
- Khi các sản phẩm cypermethrin được sử dụng theo hướng dẫn trên nhãn, việc sử dụng xung quanh nhà hoặc các khu vực dân cư khác ít gây nguy hiểm cho sinh vật thủy sinh.
- Ong: Cypermethrin có độc tính cao đối với ong.
- Côn trùng nước: Cypermethrin có độc tính rất cao đối với côn trùng nước.
- Chim: Cypermethrin có độc tính rất thấp đối với chim.
Lưu ý: Mặc dù cypermethrin có thời gian bán hủy tương đối ngắn trong môi trường, nhưng độc tính cao của nó đối với cá và côn trùng nước đòi hỏi phải thận trọng khi sử dụng gần các nguồn nước.
Thuật ngữ:
- Thời gian bán hủy: Thời gian cần thiết để một nửa lượng hợp chất bị phân hủy.
Tài liệu tham khảo
- World Health Organization. (1989). Environmental Health Criteria. Cypermethrin. (Vol. 82). Geneva: United Nations Environmental Programme, the International Labour Organization, and the World Health Organization.
- Tomlin, C. (Ed.). (1994). A World Compendium. The Pesticide Manual. Incorporating the agrochemicals handbook. (10th ed.). Bungay, Suffolk, U.K.: Crop Protection Publications.
