Phương Pháp Kiểm Soát Gián Ít Độc Hại Nhất

Kiểm soát gián không chỉ đơn thuần là vấn đề thẩm mỹ. Mật độ gián cao trong nhà là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây dị ứng, hen suyễn và các rối loạn đường hô hấp khác ở người. Ngoài ra, gián có khả năng mang mầm bệnh và vi khuẩn trên cơ thể và trong phân của chúng. Sự xuất hiện của gián trong và xung quanh các công trình đô thị cho thấy nơi đó có sẵn nguồn thức ăn, độ ẩm và nơi trú ẩn cho gián. Những điều kiện này cho phép gián sinh sôi nảy nở và dẫn đến bùng phát quần thể gián.

Cho đến gần đây, các nỗ lực nhằm kiểm soát quần thể gián trong môi trường đô thị gần như chỉ dựa vào việc sử dụng lặp đi lặp lại các loại thuốc trừ sâu tổng hợp. Các khảo sát đã chỉ ra rằng hơn 1/3 tổng số thuốc trừ sâu được sử dụng ở Hoa Kỳ được áp dụng trong môi trường đô thị và hầu hết các loại thuốc trừ sâu này được sử dụng trong nhà. Tuy nhiên, phương pháp hóa học để kiểm soát gián ngày càng kém phổ biến hơn. Điều này chủ yếu là do sự phát triển của khả năng kháng đa hóa chất giữa các quần thể gián Đức và mối lo ngại ngày càng tăng của cộng đồng về việc tiếp xúc với thuốc trừ sâu trong môi trường sống của họ. Hai vấn đề này đã nhấn mạnh rất nhiều nhu cầu về một phương pháp toàn diện và ít độc hại hơn để quản lý gián.

Các phương pháp kiểm soát gián ít độc hại bao gồm:

• Mồi nhử: Mồi nhử gián bao gồm một chất độc hại trộn lẫn với nguồn thức ăn. Một số loại mồi cũng chứa chất dẫn dụ hoặc chất kích thích ăn được cho là làm cho mồi hấp dẫn hơn đối với gián so với các nguồn thức ăn khác có sẵn trong khu vực lân cận. Mồi nhử có dạng gel, bột, viên nén đặt trong các trạm mồi. Trạm mồi an toàn cho trẻ em và thú cưng, đồng thời có hiệu quả tồn lưu. Gel và bột mồi cũng rất an toàn và được bơm vào các vết nứt, kẽ hở – nơi trú ẩn của gián nhưng người không thể tiếp cận được.
  • Ví dụ: Maxforce Quantum, Advion Syngenta, Goliath Gel, Alpine WSG
• Chất điều hòa sinh trưởng côn trùng (IGR): IGR là một nhóm các hợp chất phá vỡ sự phát triển bình thường của côn trùng. IGR rất an toàn và thường ít độc hại đối với động vật có vú vì chúng hoạt động bằng cách phá vỡ các quá trình nội tiết tố đặc trưng của côn trùng. Một loại IGR là chất tương tự hormone vị thành niên (JHA) bắt chước hormone vị thành niên của côn trùng. JHA can thiệp vào sự phát triển thích hợp của các ấu trùng gián ở giai đoạn cuối. Thay vì lột xác thành gián trưởng thành sinh sản, chúng lột xác thành “gián trưởng thành giả”, thường có cánh xoắn và vô sinh. JHA rất hiệu quả trong việc kiểm soát gián Đức lâu dài. Tuy nhiên, do JHA loại bỏ khả năng sinh sản nhưng không tiêu diệt gián hiện có, nên chúng hoạt động rất chậm (từ bốn đến chín tháng để đạt được hiệu quả kiểm soát). Vì lý do này, JHA thường được kết hợp với thuốc trừ sâu tồn lưu.
  • Ví dụ: Gentrol Point Source, Nylar
• Bột vô cơ: Bột vô cơ, chẳng hạn như silica gel và axit boric, thường được sử dụng để kiểm soát gián trong nhà. Các loại bột được bôi bằng dụng cụ phủi bụi vào các vết nứt và kẽ hở dưới bồn rửa, bếp, phía sau tủ lạnh, dọc theo ván chân tường, ổ cắm điện, tủ và khoảng trống trên tường. Silica gel là cát hoặc thủy tinh được nghiền mịn, bám vào và hấp thụ lớp sáp bảo vệ trên lớp biểu bì của gián, khiến gián chết do mất nước. Axit boric là một loại thuốc độc dạ dày được gián thu nhận khi đi qua các khu vực phủ bụi. Axit boric bám vào lớp biểu bì của gián nên khi gián tự chải chuốt, nó sẽ ăn axit boric và sớm chết.
• Bẫy: Một trong những chiến thuật không dùng hóa chất có sẵn để giảm sự xâm nhập của gián là sử dụng bẫy. Bẫy dính (ví dụ: loại Roach Motel) có thể được mua và đặt trong nhà, gần thùng rác, dưới bồn rửa, trong tủ, dưới và sau tủ lạnh, và trong phòng tắm. Một phương pháp bẫy khác là sử dụng lọ có mồi. Bất kỳ lọ nào rỗng (dưa chua, mayonnaise, bơ đậu phộng, v.v.) có miệng tròn đều được. Phủ một lớp Vaseline mỏng lên mép trong của lọ. Sau đó, cho mồi vào lọ với một lát bánh mì ngâm trong bia. Ngoài ra có thể thử các loại thực phẩm khác như bánh quy, thức ăn cho chó, táo, v.v. Bên ngoài lọ nên được bọc khăn giấy để gián có bề mặt bám vào khi chúng leo lên hai bên lọ. Để giết gián bị mắc kẹt, chỉ cần đổ nước rửa chén vào lọ và thêm nước nóng. Gián sau đó có thể được đổ ra ngoài hoặc vào thùng rác. Rửa sạch lọ và lặp lại quy trình hai đến ba ngày một lần. Bẫy lọ nên được đặt ở những vị trí tương tự như bẫy dính.

Kết hợp nhiều phương pháp xử lý được khuyến nghị để tiếp cận toàn diện việc quản lý gián.

Xác định đúng các loài gián khác nhau

Để đối phó với bất kỳ sự xâm nhập cụ thể nào, điều quan trọng là phải xác định đúng loài gián gây hại để có thể áp dụng các phương pháp kiểm soát phù hợp và ít độc hại nhất. Có 31 loài gián hiện diện ở Việt Nam, trong số đó chỉ có khoảng sáu loài được coi là loài gây hại. Những loài gây hại này có thể có tập tính và sở thích môi trường sống rất khác biệt.

Các loài gián gây hại chính:

• Gián Đức (Blattella germanica): Đây là loài gián gây hại phổ biến nhất ở Việt Nam và trên thế giới. Gián Đức có kích thước nhỏ, con trưởng thành dài dưới 1,5 cm. Chúng có màu vàng nâu với hai sọc dọc sẫm màu trên pronotum gần đầu. Gián Đức chưa trưởng thành, hay còn gọi là nymphs, nhỏ hơn con trưởng thành, không cánh và có màu nâu sẫm. Gián Đức chủ yếu là loài gây hại trong nhà và không có quần thể “hoang dã”. Chúng có yêu cầu nghiêm ngặt về độ ẩm, vì vậy chúng thường được tìm thấy trong khu vực nhà bếp và phòng tắm. Con trưởng thành sống khoảng sáu tháng và trong thời gian này, con cái tạo ra từ bốn đến tám ổ trứng (oothecae). Con cái mang ổ trứng trong suốt quá trình phát triển phôi (ba đến bốn tuần), thường chỉ thả nó ra khỏi cơ thể vài giờ trước khi nymphs nở. Mỗi con cái tạo ra trung bình 28 nymphs từ mỗi ổ trứng. Gián Đức là loài gây hại sinh sôi nảy nở nhiều nhất và do đó khó kiểm soát nhất.
• Gián Mỹ (Periplaneta americana): Loài gián này lớn hơn gián Đức, con trưởng thành dài khoảng 3-4 cm. Chúng có màu nâu đỏ với viền màu vàng nhạt trên pronotum. Gián Mỹ thường được tìm thấy trong cống rãnh, tầng hầm, và các khu vực ẩm ướt, tối tăm khác.
• Gián Úc (Periplaneta australasiae): Tương tự như gián Mỹ nhưng nhỏ hơn một chút và có các dấu hiệu màu vàng đặc biệt trên cánh. Chúng thích môi trường ngoài trời hơn nhưng có thể xâm nhập vào nhà để tìm kiếm thức ăn và nước uống.
• Gián Nâu Á (Supella longipalpa): Giống gián Đức về kích thước và hình dạng nhưng có màu nâu nhạt hơn và có thể bay. Chúng thường được tìm thấy ở những nơi ấm áp, khô ráo như tủ đựng thức ăn và tủ sách.
• Gián Phương Đông (Blatta orientalis): Loài gián này có màu nâu sẫm hoặc đen, con trưởng thành dài khoảng 2-2.5 cm. Chúng thích môi trường ẩm ướt, mát mẻ như tầng hầm và cống rãnh.

Xác định loài gián: Việc xác định chính xác loài gián là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp kiểm soát hiệu quả. Nếu bạn không chắc chắn về loài gián mình đang gặp phải, hãy chụp ảnh và tham khảo ý kiến của chuyên gia diệt gián.

Ví dụ thực tế:

• Bạn nhận thấy những con gián nhỏ, màu nâu vàng với hai sọc dọc trên pronotum gần đầu trong nhà bếp và phòng tắm của bạn. Đây rất có thể là gián Đức. Do loài này sinh sản nhanh, bạn nên kết hợp nhiều phương pháp xử lý như đặt bẫy gel, sử dụng IGR và vệ sinh kỹ lưỡng để kiểm soát chúng hiệu quả.
• Bạn thấy những con gián lớn, màu nâu đỏ gần cống rãnh bên ngoài nhà. Đây có thể là gián Mỹ. Bạn nên tập trung vào việc loại bỏ nguồn nước và thức ăn bên ngoài, bịt kín các điểm xâm nhập vào nhà và sử dụng mồi nhử ngoài trời.

Phòng ngừa gián xâm nhập

Phòng ngừa lâu dài sự xâm nhập của gián là cách tốt nhất để đảm bảo môi trường không có gián. Điều này có thể dễ dàng thực hiện nhất bằng cách ngăn chặn (ngăn gián xâm nhập) và vệ sinh (loại bỏ nguồn thức ăn của gián). Những biện pháp này không chỉ ngăn ngừa sự xâm nhập trong tương lai mà còn giúp giảm bớt vấn đề gián hiện có.

Ngăn chặn:

• Ngăn gián xâm nhập:
  • Gián di chuyển dễ dàng qua các tòa nhà nhiều căn hộ thông qua hệ thống ống nước và đường dây điện. Bịt kín các khoảng trống xung quanh đường ống nước, ổ cắm điện và tấm che công tắc sẽ ngăn gián di chuyển từ các căn hộ bị nhiễm sang các căn hộ khác.
  • Đóng cửa ra vào và cửa sổ, đồng thời lắp đặt lưới chắn. Bịt kín các vết nứt và khe hở có thể cho phép gián từ bên ngoài xâm nhập.
  • Lắp đặt lưới chắn cửa sổ bằng sợi thủy tinh trên các ống thông gió trên mái nhà sẽ ngăn gián di chuyển lên từ đường ống thoát nước và tiếp cận gác mái và cửa sổ.
  • Thực phẩm, rau củ quả và các sản phẩm thực phẩm đóng gói khác có thể đã được bảo quản ở những nơi bị nhiễm gián trước khi chúng được mua. Kiểm tra kỹ các mặt hàng tạp hóa để tìm bằng chứng về gián trước khi cất giữ chúng.
  • Trẻ em có thể mang gián từ trường về nhà trong cặp sách và hộp cơm trưa. Kiểm tra các vật dụng này thường xuyên.
  • Khách (người lớn và trẻ em) thường có thể mang gián từ nhà bị nhiễm sang nhà bạn trên người hoặc trong hành lý. Hạn chế khách vào các khu vực cụ thể trong nhà bạn và kiểm tra các khu vực này sau khi họ rời đi.

Vệ sinh:

• Loại bỏ nguồn thức ăn:
  • Gián Đức có thể sống sót trong khoảng hai tuần mà không có thức ăn hoặc nước và trong 42 ngày nếu chỉ có nước. Do đó, điều quan trọng là phải nhận ra rằng gián có thể sống sót với một lượng nhỏ thức ăn như vụn bánh, dầu mỡ hoặc cặn thức ăn.
  • Đổ rác trong nhà thường xuyên, giữ sạch sẽ cả bên trong và bên ngoài. Sử dụng túi đựng rác có dây buộc chặt. Điều này sẽ ngăn gián bị thu hút đến khu vực rác.
  • Đổ rác trong nhà ngay lập tức vào thùng rác ngoài trời có nắp đậy kín hoặc thùng rác.
  • Giữ cho khu vực xung quanh thùng rác hoặc các khu vực chứa rác ngoài trời khác sạch sẽ và không có mảnh vụn cũng sẽ ngăn ngừa sự xâm nhập của gián từ bên ngoài vào khu vực.
  • Thường xuyên đổ sạch rổ lọc bồn rửa và xả rác thải thực phẩm trong bồn rửa để tránh tích tụ thức ăn trong cống.
  • Rửa bát đĩa ngay sau bữa ăn sẽ ngăn gián ăn cặn thức ăn trên bát đĩa. Bát đĩa chưa rửa là nguồn thức ăn chính cho gián Đức.
  • Các thiết bị nhà bếp (máy nướng bánh mì, lò vi sóng, lò nướng, bếp và tủ lạnh) nên được giữ sạch sẽ và không có các mảnh vụn thức ăn và dầu mỡ. Ngoài ra, các khu vực bên dưới và phía sau các thiết bị này nên được giữ sạch sẽ không có dầu mỡ và vụn bánh.
  • Nếu có vật nuôi, nên giữ thức ăn khô trong hộp kín. Không để thức ăn và nước uống bên ngoài mọi lúc.
  • Cho thú cưng ăn vào những thời điểm cụ thể và dọn dẹp sau mỗi bữa ăn.
  • Tất cả các sản phẩm thực phẩm nên được đóng kín lại sau khi mở, bảo quản trong hộp nhựa có nắp hoặc bảo quản trong tủ lạnh.
  • Thường xuyên quét dọn/hút bụi sàn nhà và đồ đạc nơi mọi người ăn (ví dụ: bàn ăn hoặc trong phòng khách trước TV) giúp loại bỏ nguồn thức ăn của gián.
  • Thường xuyên vệ sinh khu vực cất giữ thực phẩm và kệ không chỉ loại bỏ thức ăn bị đổ hoặc vương vãi mà còn phá vỡ quần thể gián có thể đang sử dụng khu vực này làm nơi trú ẩn.
  • Hút bụi gián, chúng sẽ chết trong máy hút bụi.

Ví dụ thực tế:

• Sử dụng hộp đựng thực phẩm bằng nhựa có nắp đậy kín hoặc túi ziplock để bảo quản thức ăn thừa và các nguyên liệu khô trong tủ đựng thức ăn.
• Lau sạch ngay lập tức các vết dầu mỡ hoặc thức ăn bị đổ trên bếp và sàn nhà.

Bằng cách thực hiện các biện pháp ngăn chặn và vệ sinh này, bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ bị gián xâm nhập và tạo ra một môi trường không có gián.

Loại bỏ các nguồn nước gián có thể sử dụng

Yếu tố quan trọng nhất quyết định sự sống sót của gián là nguồn nước. Gián Đức sống chưa đầy hai tuần khi không có nguồn nước, ngay cả khi thức ăn dồi dào. Do đó, điều quan trọng là phải loại bỏ tất cả các nguồn ẩm góp phần vào sự sống sót của gián.

• Sửa chữa rò rỉ: Siết chặt các đường ống bị lỏng, vá các chỗ rò rỉ đường ống nước và thay thế các vòng đệm đã sử dụng trong bồn rửa nhà bếp và khu vực phòng tắm. Cần kiểm tra vòi nước ngoài trời và vòi phun nước xem có bị nhỏ giọt và rò rỉ không.
• Lau khô bề mặt: Nước còn sót lại trong bồn rửa hoặc bồn tắm sau khi rửa bát hoặc tắm cũng cung cấp độ ẩm cho gián. Nên lau khô bồn rửa và bồn tắm sau khi sử dụng.
• Xử lý nước ngưng tụ: Một nguồn ẩm phổ biến là sự ngưng tụ dưới tủ lạnh. Nên lau khô khu vực này thường xuyên hoặc nếu có thể, đặt một khay hứng nước dưới thiết bị. Khay hứng nước nên được đổ thường xuyên. Sự ngưng tụ trên các đường ống (dưới bồn rửa hoặc trong các lỗ rỗng trên tường) cũng là một vấn đề. Cách nhiệt các đường ống này nếu có thể.
• Bát nước cho thú cưng và bể cá: Bát nước uống cho thú cưng và bể cá cũng là nguồn cung cấp độ ẩm. Đổ bát nước cho thú cưng vào ban đêm khi gián đang kiếm ăn nhưng thú cưng ở trong nhà hoặc đang ngủ. Bể cá nên có nắp đậy kín hoặc màn chắn để ngăn gián xâm nhập.
• Tưới cây: Cẩn thận không tưới quá nhiều nước cho cây trồng trong nhà, vì gián có thể sử dụng nước dư thừa.
• Ly, cốc và lon nước ngọt: Ly, cốc và lon nước ngọt có chứa nước hoặc cặn chất lỏng là nguồn ẩm phổ biến cho gián. Không nên để những vật chứa này trong phòng ngủ, bồn rửa, trên mặt bàn hoặc các khu vực khác. Rửa sạch và úp ngược cốc và ly để khô ngay sau khi sử dụng và vứt lon nước ngọt vào thùng rác.
• Loại bỏ các vũng nước ngoài trời: Nên thực hiện các bước để loại bỏ những nơi nước đọng ngoài trời (lốp xe, lon, hốc cây, v.v.). Điều này không chỉ loại bỏ nguồn ẩm của gián mà còn cả môi trường sinh sản của muỗi.

Ví dụ thực tế:

• Đặt một tấm thảm nhỏ dưới bồn rửa nhà bếp và phòng tắm để thấm nước nhỏ giọt.
• Sử dụng máy hút ẩm trong những khu vực có độ ẩm cao trong nhà để giảm độ ẩm.

Loại bỏ các nơi trú ẩn của gián

Yếu tố quan trọng thứ ba cho sự sống sót của gián là nơi trú ẩn. Gián thường tránh những khu vực thoáng, sáng sủa, có không khí lưu thông thường xuyên. Chúng thích những nơi tối tăm, ấm áp, có vết nứt và kẽ hở. Đồ đạc lộn xộn tạo ra nhiều vị trí thích hợp cho gián cư trú. Việc loại bỏ những nơi trú ẩn này (đồ lộn xộn) rất quan trọng trong việc kiểm soát sự xâm nhập của gián.

• Bịt kín các vết nứt và kẽ hở: Gián trưởng thành có thể chui vào các vết nứt chỉ rộng 1,6 mm (khoảng 1/16 inch). Bất kỳ khoảng trống hoặc lỗ nhỏ nào dẫn đến một khoảng trống đều là khu vực trú ẩn chính của gián. Các vết nứt và kẽ hở loại này nên được bịt kín bằng keo bịt kín.
• Dọn dẹp đồ đạc lộn xộn: Dọn dẹp đồ đạc lộn xộn (hộp, túi, quần áo, đồ chơi, thức ăn, sách, giấy tờ, v.v.) giúp loại bỏ nơi trú ẩn và sinh sản của gián. Điều cần thiết là phải giữ cho tất cả các khu vực trong nhà, đặc biệt là nhà bếp và phòng tắm, không lộn xộn và không có mảnh vụn vô dụng.
• Dọn dẹp khu vực ngoài trời: Dọn dẹp mảnh vụn và rác xung quanh nhà.

Ví dụ thực tế:

• Sử dụng keo bịt kín để bịt kín các khoảng trống xung quanh đường ống nước và dây điện nơi chúng đi qua tường và sàn nhà.
• Cất giữ thực phẩm trong hộp kín và dọn dẹp ngay lập tức các mảnh vụn thức ăn.
• Giặt giũ quần áo bẩn thường xuyên và không để quần áo bẩn chất đống trên sàn nhà.

Sử dụng các biện pháp kiểm soát gián ít độc hại

Sau khi đã thực hiện các biện pháp ngăn chặn và vệ sinh, bước tiếp theo là quyết định chiến lược xử lý. Các chiến lược quản lý gián hiệu quả nhất hiếm khi loại bỏ hoàn toàn việc sử dụng thuốc trừ sâu nhưng cố gắng giảm nhu cầu xử lý thuốc trừ sâu bằng cách sử dụng các phương pháp ít độc hại khác. Nhiều phương pháp này hiện đang được sử dụng trong các công trình trên khắp đất nước. Sau đây là thảo luận về một số phương pháp kiểm soát không hóa chất và giảm hóa chất hiện có sẵn để kiểm soát gián trong nhà và ngoài trời.

Các biện pháp sau đây có thể được sử dụng để kiểm soát gián:

• Mồi nhử: Như đã thảo luận ở trên, mồi nhử gián là một phương pháp kiểm soát gián hiệu quả và ít độc hại.
• Chất điều hòa sinh trưởng côn trùng (IGR): Như đã thảo luận ở trên, IGR phá vỡ sự phát triển của gián và có thể được sử dụng để kiểm soát quần thể gián theo thời gian.
• Bụi vô cơ: Như đã thảo luận ở trên, bụi vô cơ như silica gel và axit boric có thể được sử dụng để kiểm soát gián trong nhà.
• Bẫy: Như đã thảo luận ở trên, bẫy có thể được sử dụng để bắt và tiêu diệt gián.
• Kiểm soát sinh học: Một số loài ong bắp cày ký sinh trên ổ trứng gián và có thể được sử dụng để kiểm soát quần thể gián. Tuy nhiên, phương pháp này không phải lúc nào cũng thực tế đối với việc sử dụng trong nhà.

Lưu ý: Các thiết bị siêu âm thường được quảng cáo là phương pháp kiểm soát gián không độc hại. Tuy nhiên, nghiên cứu sâu rộng đã chỉ ra rằng các thiết bị này không tiêu diệt cũng không đuổi gián, vì vậy chúng không được bao gồm trong cuộc thảo luận sau đây.

Ví dụ thực tế:

• Kết hợp sử dụng mồi nhử gián với IGR để kiểm soát gián Đức hiệu quả hơn.
• Sử dụng kết hợp các phương pháp không hóa chất, chẳng hạn như bẫy và bụi vô cơ, để giảm nhu cầu sử dụng thuốc trừ sâu.

Tham khảo ý kiến chuyên gia: Nếu bạn đang gặp khó khăn trong việc kiểm soát gián, hãy cân nhắc liên hệ với một công ty kiểm soát côn trùng gây hại chuyên nghiệp để được hỗ trợ. Họ có thể giúp bạn xác định loài gián, đánh giá mức độ xâm nhập và đề xuất một kế hoạch xử lý phù hợp.

Bả mồi diệt gián

Mồi nhử gián là một trong những phương pháp kiểm soát gián hiệu quả và ít độc hại nhất hiện nay. Mồi nhử bao gồm một chất độc (thường là một loại thuốc trừ sâu tác động chậm) được trộn với một nguồn thức ăn hấp dẫn đối với gián. Gián ăn mồi và mang chất độc trở lại tổ, nơi nó lây lan sang các con gián khác, cuối cùng dẫn đến việc tiêu diệt cả quần thể.

Các loại mồi nhử:

• Dạng gel: Mồi dạng gel thường được đựng trong các ống tiêm hoặc tuýp nhỏ, cho phép bôi chính xác vào các vết nứt và kẽ hở nơi gián trú ẩn. Gel khô lại nhanh chóng, giảm thiểu nguy cơ tiếp xúc với con người và vật nuôi. Đây là loại mồi phổ biến nhất hiện nay do tính tiện dụng và hiệu quả của nó.
• Dạng bột: Mồi dạng bột có thể được rắc vào các khu vực gián thường xuyên qua lại, chẳng hạn như dưới bồn rửa, sau tủ lạnh và dọc theo ván chân tường. Tuy nhiên, mồi dạng bột có thể bị gió thổi bay và có thể không hiệu quả bằng mồi dạng gel trong việc tiếp cận các khu vực gián trú ẩn.
• Trạm mồi: Trạm mồi là những hộp nhựa nhỏ chứa mồi bên trong. Chúng cung cấp một nguồn mồi an toàn, kín đáo và có thể được đặt ở những nơi dễ thấy mà không gây nguy hiểm cho trẻ em hoặc vật nuôi.
• Viên nén: Mồi dạng viên nén cũng có sẵn và có thể được đặt trong các khu vực gián thường xuyên lui tới.

Thành phần hoạt chất:

Hầu hết các sản phẩm mồi nhử hiện có trên thị trường đều chứa một trong các thành phần hoạt chất sau:

• Hydramethylnon: Một loại thuốc trừ sâu làm gián mất nước và chết.
• Fipronil: Một loại thuốc trừ sâu phá vỡ hệ thần kinh trung ương của gián.
• Indoxacarb: Một loại thuốc trừ sâu ngăn chặn quá trình trao đổi chất năng lượng của gián.
• Abamectin: Một loại thuốc trừ sâu có nguồn gốc tự nhiên, an toàn hơn cho con người và vật nuôi.

Cách sử dụng mồi nhử:

• Xác định vị trí đặt mồi: Quan sát kỹ để xác định những nơi gián hoạt động mạnh nhất. Đặt mồi ở những khu vực này, tập trung vào những nơi tối tăm, ẩm ướt, chẳng hạn như dưới bồn rửa, sau tủ lạnh và trong tủ đựng thức ăn.
• Đặt mồi một cách chiến lược: Sử dụng một lượng mồi nhỏ, đặt cách nhau vài cm. Không đặt quá nhiều mồi cùng một lúc, vì điều này có thể khiến gián tránh xa.
• Kiên trì: Mồi nhử có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để có hiệu quả hoàn toàn. Hãy kiên trì và tiếp tục đặt mồi cho đến khi quần thể gián được kiểm soát.
• Kết hợp với các biện pháp khác: Để đạt hiệu quả tối đa, nên kết hợp mồi nhử với các biện pháp ngăn chặn và vệ sinh khác đã được thảo luận ở trên.

Ví dụ thực tế:

• Trong nhà bếp, bạn có thể đặt mồi dạng gel dọc theo các khe hở giữa tủ và tường, dưới bồn rửa và sau tủ lạnh.
• Trong phòng tắm, bạn có thể đặt mồi dạng gel dọc theo đường ống nước và dưới bồn tắm.
• Đối với các khu vực có nhiều gián, bạn có thể sử dụng trạm mồi để cung cấp một nguồn mồi liên tục.

Lưu ý: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm trước khi sử dụng. Bảo quản mồi nhử tránh xa tầm tay trẻ em và vật nuôi.

Chất điều hoà sinh trưởng

Chất điều hòa sinh trưởng côn trùng (IGR) là một nhóm các hợp chất hóa học có tác động đến quá trình sinh trưởng và phát triển của côn trùng. IGRs hoạt động bằng cách phá vỡ chu kỳ sống bình thường của côn trùng, ngăn chúng trưởng thành và sinh sản. Không giống như thuốc trừ sâu truyền thống tiêu diệt côn trùng ngay lập tức, IGRs tác động chậm hơn nhưng mang lại hiệu quả kiểm soát lâu dài hơn. Chúng được coi là một phương pháp kiểm soát gián ít độc hại hơn so với thuốc trừ sâu truyền thống, an toàn hơn cho con người, vật nuôi và môi trường.

Các loại IGRs:

Có hai loại IGRs chính được sử dụng để kiểm soát gián:

• Juvenile Hormone Analogs (JHAs): JHAs hoạt động bằng cách bắt chước hormone vị thành niên tự nhiên của côn trùng. Khi gián tiếp xúc với JHAs, chúng không thể lột xác và trưởng thành đúng cách, dẫn đến gián trưởng thành dị dạng, không có khả năng sinh sản. Điều này ngăn chặn sự phát triển của quần thể gián theo thời gian. Một số JHAs phổ biến được sử dụng để kiểm soát gián bao gồm hydroprene, methoprene và pyriproxyfen.
• Chitin Synthesis Inhibitors (CSIs): CSIs can thiệp vào quá trình hình thành chitin, một thành phần thiết yếu của bộ xương ngoài của côn trùng. Khi gián tiếp xúc với CSIs, chúng không thể hình thành bộ xương ngoài mới trong quá trình lột xác, dẫn đến tử vong. Một số CSIs phổ biến được sử dụng để kiểm soát côn trùng bao gồm diflubenzuron, lufenuron và noviflumuron. Hiện tại, CSIs chưa được thương mại hóa rộng rãi để kiểm soát gián.

Cách sử dụng IGRs:

IGRs có sẵn ở nhiều dạng bào chế khác nhau, bao gồm:

• Dạng xịt: IGRs dạng xịt có thể được phun trực tiếp lên các khu vực gián thường xuyên lui tới, chẳng hạn như dưới bồn rửa, sau tủ lạnh và dọc theo ván chân tường.
• Mồi nhử: Một số loại mồi nhử gián có chứa IGRs, mang lại cả hiệu quả diệt trừ ngay lập tức và kiểm soát lâu dài.
• Bột: IGRs dạng bột có thể được rắc vào các vết nứt và kẽ hở nơi gián trú ẩn.
• Trạm mồi: Tương tự như mồi nhử dạng viên, trạm mồi chứa IGRs cũng có sẵn.

Ưu điểm của việc sử dụng IGRs:

• Ít độc hại: IGRs an toàn hơn cho con người, vật nuôi và môi trường so với thuốc trừ sâu truyền thống.
• Kiểm soát lâu dài: IGRs có thể cung cấp khả năng kiểm soát gián trong vài tháng, ngăn chặn sự phát triển của quần thể mới.
• Kháng thuốc thấp: Gián ít có khả năng phát triển kháng IGRs so với thuốc trừ sâu truyền thống.

Nhược điểm của việc sử dụng IGRs:

• Tác động chậm: IGRs không tiêu diệt gián ngay lập tức. Có thể mất vài tuần hoặc vài tháng để thấy được hiệu quả rõ rệt.
• Không hiệu quả với tất cả các giai đoạn phát triển: IGRs thường chỉ hiệu quả với gián chưa trưởng thành (nymphs). Chúng có thể không hiệu quả với gián trưởng thành.

Ví dụ thực tế:

• Sử dụng IGRs dạng xịt để xử lý các khu vực gián thường xuyên lui tới sau khi đã dọn dẹp và vệ sinh kỹ lưỡng.
• Kết hợp IGRs với mồi nhử gián để đạt hiệu quả kiểm soát toàn diện hơn.

Lưu ý: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm trước khi sử dụng IGRs. Tham khảo ý kiến chuyên gia kiểm soát côn trùng gây hại để được tư vấn về loại IGRs phù hợp và cách sử dụng hiệu quả nhất cho tình huống cụ thể của bạn.

Bột vô cơ diệt gián

Bột vô cơ, chẳng hạn như silica gel và axit boric, là những phương pháp kiểm soát gián ít độc hại đã được sử dụng trong nhiều năm. Chúng hoạt động bằng cách phá vỡ lớp sáp bảo vệ trên cơ thể gián, khiến chúng mất nước và chết. Mặc dù tác động chậm hơn so với thuốc trừ sâu hóa học, bột vô cơ an toàn hơn cho con người và vật nuôi, đồng thời ít gây ra hiện tượng kháng thuốc.

Silica Gel:

Silica gel là một chất hút ẩm, có nghĩa là nó hấp thụ độ ẩm từ môi trường xung quanh. Khi gián tiếp xúc với silica gel, nó bám vào cơ thể chúng và hút ẩm, khiến chúng mất nước và chết. Silica gel không độc hại đối với con người và vật nuôi, nhưng có thể gây kích ứng da và mắt. Vì vậy, nên đeo găng tay và kính bảo hộ khi sử dụng.

Axit Boric:

Axit boric là một chất diệt côn trùng dạ dày, có nghĩa là nó phải được gián ăn vào mới có tác dụng. Khi gián ăn phải axit boric, nó sẽ gây rối loạn hệ tiêu hóa và cuối cùng dẫn đến tử vong. Axit boric ít độc hại hơn so với nhiều loại thuốc trừ sâu hóa học khác, nhưng vẫn có thể gây độc nếu nuốt phải với lượng lớn. Do đó, cần thận trọng khi sử dụng, đặc biệt là trong nhà có trẻ nhỏ và vật nuôi.

Cách sử dụng bột vô cơ:

• Xác định vị trí: Tìm kiếm các khu vực gián thường xuyên qua lại hoặc trú ẩn, chẳng hạn như dưới bồn rửa, sau tủ lạnh, dọc theo ván chân tường và trong các vết nứt và kẽ hở.
• Phủ bụi: Sử dụng bình phun bụi hoặc cọ nhỏ để phủ một lớp mỏng bột vô cơ lên các khu vực đã xác định. Tránh phủ quá dày, vì điều này có thể khiến gián tránh xa.
• Lặp lại: Bột vô cơ có thể mất tác dụng theo thời gian do bụi bẩn và độ ẩm. Vì vậy, nên lặp lại quá trình phủ bụi sau vài tuần hoặc khi cần thiết.

Ưu điểm của bột vô cơ:

• Ít độc hại: An toàn hơn cho con người, vật nuôi và môi trường so với thuốc trừ sâu hóa học.
• Giá thành rẻ: Bột vô cơ thường rẻ hơn so với các phương pháp kiểm soát gián khác.
• Dễ sử dụng: Việc áp dụng bột vô cơ khá đơn giản và không yêu cầu thiết bị đặc biệt.
• Hiệu quả lâu dài: Bột vô cơ có thể duy trì hiệu quả trong một thời gian dài nếu không bị xáo trộn.

Nhược điểm của bột vô cơ:

• Tác động chậm: Bột vô cơ không tiêu diệt gián ngay lập tức. Có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để thấy được hiệu quả.
• Có thể gây kích ứng: Silica gel có thể gây kích ứng da và mắt. Axit boric có thể gây độc nếu nuốt phải.
• Không hiệu quả trong môi trường ẩm ướt: Bột vô cơ có thể mất tác dụng trong môi trường ẩm ướt.

Ví dụ thực tế:

• Sử dụng bình phun bụi để phủ một lớp mỏng axit boric vào các khe hở giữa tủ và tường, dưới bồn rửa và sau tủ lạnh.
• Rắc một ít silica gel vào các ngăn kéo và tủ đựng thức ăn để ngăn gián xâm nhập.

Lưu ý: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì sản phẩm trước khi sử dụng. Đeo găng tay và kính bảo hộ khi xử lý bột vô cơ. Bảo quản bột vô cơ tránh xa tầm tay trẻ em và vật nuôi. Không sử dụng bột vô cơ trong khu vực chế biến hoặc bảo quản thực phẩm.

Bẫy gián

Bẫy gián là một phương pháp kiểm soát gián không độc hại và hiệu quả, đặc biệt hữu ích trong việc theo dõi mức độ hoạt động của gián và bổ sung cho các phương pháp kiểm soát khác. Có nhiều loại bẫy gián khác nhau, mỗi loại có ưu và nhược điểm riêng.

Các loại bẫy gián:

• Bẫy dính: Đây là loại bẫy phổ biến nhất, sử dụng chất dính để bắt gián khi chúng đi vào bẫy. Bẫy dính thường có chứa mồi nhử để thu hút gián. Ưu điểm của bẫy dính là giá thành rẻ, dễ sử dụng và không độc hại. Tuy nhiên, chúng chỉ hiệu quả với một số lượng gián hạn chế và cần được thay thế thường xuyên khi đầy gián. Một số loại bẫy dính có thể chứa thuốc trừ sâu, do đó cần đọc kỹ hướng dẫn trước khi sử dụng.
• Bẫy điện: Bẫy điện sử dụng điện áp cao để tiêu diệt gián khi chúng đi vào bẫy. Loại bẫy này hiệu quả hơn bẫy dính trong việc tiêu diệt gián, nhưng có thể nguy hiểm cho trẻ em và vật nuôi nếu không được sử dụng đúng cách. Cần đặt bẫy điện ở những nơi an toàn, tránh xa tầm tay trẻ em và vật nuôi.
• Bẫy hộp: Bẫy hộp thường được làm bằng nhựa hoặc kim loại, có một lối vào cho gián chui vào và không có lối ra. Bên trong bẫy có chứa mồi nhử hoặc chất dính để bắt gián. Bẫy hộp có thể tái sử dụng được, nhưng cần được vệ sinh thường xuyên.
• Bẫy tự chế: Bạn cũng có thể tự chế bẫy gián bằng cách sử dụng các vật liệu đơn giản như lọ thủy tinh, băng dính và mồi nhử. Ví dụ, bạn có thể phết một lớp mỏng dầu ăn hoặc vaseline bên trong miệng lọ thủy tinh, sau đó đặt mồi nhử như bánh mì, chuối hoặc bia vào đáy lọ. Gián sẽ bị mắc kẹt trong lọ khi chúng cố gắng lấy mồi.

Cách sử dụng bẫy gián:

• Đặt bẫy ở những nơi chiến lược: Đặt bẫy ở những nơi gián thường xuyên qua lại, chẳng hạn như dưới bồn rửa, sau tủ lạnh, dọc theo ván chân tường và trong các góc tối.
• Sử dụng mồi nhử phù hợp: Mồi nhử có thể là thức ăn, nước hoặc pheromone gián. Chọn loại mồi nhử phù hợp với loài gián bạn muốn kiểm soát.
• Kiểm tra và thay thế bẫy thường xuyên: Kiểm tra bẫy thường xuyên và thay thế khi cần thiết. Bẫy dính cần được thay thế khi đầy gián, trong khi bẫy hộp cần được vệ sinh và đặt lại mồi.

Ưu điểm của bẫy gián:

• Không độc hại: Hầu hết các loại bẫy gián đều không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường.
• Giám sát: Bẫy gián giúp theo dõi mức độ hoạt động của gián, từ đó đánh giá hiệu quả của các phương pháp kiểm soát khác.
• Dễ sử dụng: Bẫy gián dễ sử dụng và không yêu cầu kỹ năng đặc biệt.
• Giá thành rẻ: Hầu hết các loại bẫy gián đều có giá thành rẻ.

Nhược điểm của bẫy gián:

• Hiệu quả hạn chế: Bẫy gián chỉ hiệu quả với một số lượng gián hạn chế. Chúng không thể tiêu diệt toàn bộ quần thể gián.
• Cần được thay thế thường xuyên: Bẫy dính cần được thay thế thường xuyên khi đầy gián.

Ví dụ thực tế:

• Đặt bẫy dính dọc theo ván chân tường trong nhà bếp và phòng tắm.
• Đặt bẫy hộp chứa mồi nhử bánh mì và bia trong tủ đựng thức ăn.
• Sử dụng bẫy tự chế bằng lọ thủy tinh và dầu ăn để bắt gián trong các góc tối.

Lưu ý: Khi sử dụng bẫy gián, cần kết hợp với các biện pháp ngăn chặn và vệ sinh khác để đạt hiệu quả kiểm soát tốt nhất. Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên bao bì sản phẩm trước khi sử

Kiểm soát gián bằng sử dụng thiên địch của gián

Kiểm soát sinh học sử dụng thiên địch của gián để kiểm soát quần thể của chúng. Phương pháp này thân thiện với môi trường và an toàn hơn cho con người và vật nuôi so với việc sử dụng thuốc trừ sâu hóa học. Tuy nhiên, kiểm soát sinh học thường mất nhiều thời gian hơn để có hiệu quả và có thể không phù hợp với tất cả các trường hợp.

Các loài thiên địch của gián:

• Ong bắp cày ký sinh (Parasitic Wasps): Một số loài ong bắp cày ký sinh trên trứng gián bằng cách đẻ trứng vào bên trong ổ trứng gián (ootheca). Ấu trùng ong bắp cày sau đó sẽ ăn trứng gián, ngăn chặn sự nở của gián con. Đây là một trong những phương pháp kiểm soát sinh học hiệu quả nhất đối với gián, đặc biệt là gián Đức. Một số loài ong bắp cày ký sinh phổ biến bao gồm Evania appendigaster và Aprostocetus hagenowii. Tuy nhiên, phương pháp này khó áp dụng trong nhà do kích thước nhỏ bé của ong bắp cày và yêu cầu môi trường cụ thể.
• Nấm ký sinh (Entomopathogenic Fungi): Một số loài nấm có thể lây nhiễm và tiêu diệt gián. Nấm xâm nhập vào cơ thể gián qua lớp vỏ ngoài và phát triển bên trong, cuối cùng dẫn đến tử vong. Ví dụ về nấm ký sinh bao gồm Beauveria bassiana và Metarhizium anisopliae. Các chế phẩm nấm này có thể được mua dưới dạng bột hoặc dạng xịt và được áp dụng cho các khu vực gián thường xuyên lui tới.
• Tuyến trùng ký sinh (Nematodes): Tuyến trùng ký sinh là những loài giun tròn nhỏ sống trong đất và ký sinh trên côn trùng, bao gồm cả gián. Chúng xâm nhập vào cơ thể gián và giải phóng vi khuẩn gây bệnh, dẫn đến tử vong. Tuyến trùng ký sinh có thể được mua dưới dạng dung dịch và được áp dụng cho đất hoặc các khu vực ẩm ướt nơi gián trú ẩn.
• Động vật ăn thịt: Một số loài động vật như nhện, thằn lằn, tắc kè, cóc, ếch và chim cũng là những kẻ săn mồi tự nhiên của gián. Việc duy trì môi trường sống tự nhiên cho các loài động vật này có thể giúp kiểm soát quần thể gián.

Ưu điểm của kiểm soát sinh học:

• Thân thiện với môi trường: Không sử dụng hóa chất độc hại, an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường.
• Bền vững: Kiểm soát sinh học có thể cung cấp khả năng kiểm soát gián lâu dài mà không cần sử dụng thuốc trừ sâu lặp đi lặp lại.
• Ít kháng thuốc: Gián ít có khả năng phát triển kháng thuốc với các tác nhân kiểm soát sinh học so với thuốc trừ sâu hóa học.

Nhược điểm của kiểm soát sinh học:

• Tác động chậm: Kiểm soát sinh học thường mất nhiều thời gian hơn để có hiệu quả so với thuốc trừ sâu hóa học.
• Khó áp dụng: Việc sử dụng ong bắp cày ký sinh và tuyến trùng ký sinh có thể khó khăn và yêu cầu kiến thức chuyên môn.
• Hiệu quả phụ thuộc vào môi trường: Hiệu quả của kiểm soát sinh học có thể bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường như nhiệt độ và độ ẩm.

Ví dụ thực tế:

• Sử dụng chế phẩm nấm Beauveria bassiana dạng xịt để xử lý các khu vực gián trú ẩn.
• Áp dụng tuyến trùng ký sinh cho đất xung quanh nhà để kiểm soát gián sống trong đất.
• Khuyến khích sự hiện diện của nhện và thằn lằn trong vườn bằng cách tạo ra môi trường sống phù hợp.

Lưu ý: Khi sử dụng kiểm soát sinh học, cần tham khảo ý kiến chuyên gia để được tư vấn về phương pháp phù hợp và cách áp dụng hiệu quả nhất cho tình huống cụ thể của bạn. Việc kết hợp kiểm soát sinh học với các biện pháp ngăn chặn và vệ sinh khác sẽ mang lại hiệu quả kiểm soát gián tốt nhất.

Tổng kết

Tóm tắt lại, gián Đức là loài gây hại phổ biến nhất trong môi trường nhà ở. Khi đã xác định được loài gián và môi trường sống của chúng, cần đánh giá quy mô và vị trí của quần thể. Điều này có thể được thực hiện bằng cách kiểm tra kỹ lưỡng bên trong và xung quanh cấu trúc và theo dõi bằng bẫy. Thông tin về quần thể sau đó nên được sử dụng để lựa chọn chiến lược xử lý. Một sự kết hợp của các phương pháp xử lý được khuyến nghị cho một cách tiếp cận toàn diện để quản lý gián.

Một số lựa chọn xử lý ít độc hại có sẵn để kiểm soát gián bao gồm mồi nhử (có sẵn cho sử dụng trong nhà và ngoài trời), chất điều hòa sinh trưởng côn trùng (IGR), bụi vô cơ và bẫy. Ong bắp cày ký sinh xuất hiện như một biện pháp kiểm soát sinh học đối với gián sống quanh nhà. Tuy nhiên, những con ong bắp cày này rất nhạy cảm với thuốc trừ sâu và cần được bảo vệ khỏi các ứng dụng ngoài trời, đặc biệt là những ứng dụng liên quan đến pyrethroid.

Bảng tổng hợp các phương pháp kiểm soát gián ít độc hại:

Phương pháp	Mô tả	Ưu điểm	Nhược điểm
Mồi nhử	Mồi nhử chứa chất độc được gián ăn vào và mang về tổ.	Hiệu quả, ít độc hại, tác động lâu dài	Có thể mất thời gian để có hiệu quả
IGRs	Phá vỡ chu kỳ sống của gián, ngăn chúng sinh sản.	An toàn, tác động lâu dài	Tác động chậm
Bụi vô cơ	Gây mất nước và chết ở gián.	Rẻ, dễ sử dụng, hiệu quả lâu dài	Có thể gây kích ứng, không hiệu quả trong môi trường ẩm ướt
Bẫy	Bắt gián bằng chất dính hoặc điện.	Không độc hại, giúp giám sát	Hiệu quả hạn chế, cần thay thế thường xuyên
Kiểm soát sinh học	Sử dụng thiên địch của gián.	Thân thiện với môi trường, bền vững	Tác động chậm, khó áp dụng

Kết hợp các phương pháp:

Để đạt được hiệu quả kiểm soát gián tốt nhất, nên kết hợp nhiều phương pháp. Ví dụ, bạn có thể kết hợp mồi nhử với IGRs và bẫy, hoặc sử dụng bụi vô cơ kết hợp với bẫy và vệ sinh môi trường.

Lưu ý quan trọng:

• An toàn: Luôn đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trên nhãn sản phẩm trước khi sử dụng. Đảm bảo sử dụng các sản phẩm an toàn cho con người, vật nuôi và môi trường.
• Kiên trì: Kiểm soát gián là một quá trình liên tục, không phải là một sự kiện một lần. Cần kiên trì và thực hiện các biện pháp kiểm soát thường xuyên để ngăn chặn sự tái nhiễm.
• Chuyên gia: Nếu bạn gặp khó khăn trong việc kiểm soát gián, hãy liên hệ với một công ty kiểm soát côn trùng gây hại chuyên nghiệp để được hỗ trợ.

Các yếu tố bổ sung:

Ngoài các phương pháp đã đề cập ở trên, còn một số yếu tố bổ sung có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của chương trình kiểm soát gián:

• Nhiệt độ: Gián hoạt động mạnh nhất ở nhiệt độ ấm áp. Việc giảm nhiệt độ trong nhà có thể giúp làm chậm sự phát triển của chúng.
• Độ ẩm: Gián cần độ ẩm để tồn tại. Việc giảm độ ẩm trong nhà bằng cách sửa chữa các chỗ rò rỉ nước và sử dụng máy hút ẩm có thể giúp kiểm soát quần thể gián.
• Vệ sinh: Vệ sinh môi trường là yếu tố quan trọng nhất trong việc kiểm soát gián. Dọn dẹp thức ăn thừa, rác thải và các mảnh vụn hữu cơ khác có thể giúp loại bỏ nguồn thức ăn của gián.

Bằng cách kết hợp các phương pháp kiểm soát gián ít độc hại với các biện pháp phòng ngừa và vệ sinh môi trường, bạn có thể kiểm soát hiệu quả quần thể gián và bảo vệ sức khỏe cho gia đình và cộng đồng.